Saturday, June 11, 2016

Хайрлахуйн учир

                     




Ээжийгээ хайрлаагүй хүн

Эхнэрээ хайрлахгүй

Эхнэрээ хайрлаагүй хүн

Эмэгтэй хүнийг хайрлахгүй



Бусдыг хайрлаагүй хүн

Бусдад хэзээ ч хайрлагдахгүй



Эцгийгээ  хайрлаагүй хүн

Эр нөхрөө хайрлахгүй

Эр нөхрөө хайрлаагүй хүн

Эрэгтэй хүнийг хайрлахгүй



Хэн нэгнийг   хайрлаагүй бол

Хэзээ ч тэр  бусдад хайрлагдахгүй



Их  түүхээ  хайрлаагүй хүн

Эх орноо  хайрлахгүй

         Эх орноо хайрлаагүй хүн

Эрлэгт очтол юуг ч хайрлахгүй



Бусдыг хайрлаагүй хүн

Бусдад хэзээ ч хайрлагдахгүй



          Ээж ааваа хайрлаагүй хүн

Эгч ах нараа хайрлахгүй  

Эгч ах нараа хайрлаагүй хүн

Энэ биенээсээ бусдыг хайрлахгүй



 Хэн нэгнийг   хайрлаагүй бол

Хэзээ ч тэр  бусдад хайрлагдахгүй


Н.Тайванжаргал

“ Аав шүтээн “



                        

Өнгө мөнгө  шүтэгсэдийг  үргэлж сайн явсан гэж дуулаагүй

Өвгөн буурал аавыгаа  шүтэгсэдийг буруудсан гэж сонсоогүй

 Өндөр албан тушаал  шүтэгсэдийг  дэвжсэн  гэж дуулаагүй

Өнө мөнхөд аавыгаа шүтэгсэдийг  уруудсан гэж сонсоогүй


Алт мөнгийг шүтэгсэдийг 

Аз жаргалыг олсон  гэж дуулаагүй

Ачит аавыгаа л шүтэгсэдийг 

Алив сайхан орхисон  гэж сонсоогүй



Эд хөрөнгийг шүтэгсэдийг үүрд  дэвжсэн гэж сонсоогүй

Энэрэлт аавыгаа  шүтэгсэдийг  уруудсан гэж дуулаагүй

Эрх мэдлийг  шүтэгсэдийг  өөдөлсөн гэж сонсоогүй

Эх нутгаа шүтэгсэдийг  буруудсан гэж дуулаагүй


Аавыгаа л шүтэгсэдийн сэтгэлээс

Алив муу бүхэн гарсан гэж дуулаагүй  

Аавыгаа л дуулагсадын зүрхнээс

Аялгууны сайхан нь холдсон гэж сонсоогүй


Харийн бурхан шүтэгсэдийг  гэгээрсэн гэж сонсоогүй

Харин аавыгаа шүтэгсэдийг уруудсан гэж дуулаагүй

Хаа холын  мэргэдийг  шүтэгсэдийг оносон гэж сонсоогүй

Хайртай аавыгаа шүтэгсэдийг алдсан гэж дуулаагүй


Алдар нэрийг нь шүтэж явахад

Амьдрал хатуу хандсан гэж дуулаагүй

Аавыгаа л шүтэгсэдийг

Аз жаргал орхисон гэж сонсоогүй



Н.Тайванжаргал

Sunday, March 27, 2016

Аавы минь адуу хариулдаг байхад




Аавы минь адуу хариулдаг байхад

Алсын газраас нааш адуу бэлчээрлэж

Ардын дууны уянгат аялгуунаас  

Адуу  янцгаадаг байсан юм  


Аавы минь адуу хариулдаг байхад

Аргагүй сайхан хурдан буянгууд шилгээж

Аясын салхины бүлээн сэвшээнээс

Адууны үнэртэй тоос үнэртдэг байсан юм


Аавы минь адуу хариулдаг байхад

Адууны хийморьтой  туурайн чимээ

Аглаг талын анирыг сэрээж

Аргагүй сайхан байсан юм



Н.Тайванжаргал

2014.03.11

“Мөнгөн долгиот Áàÿííóóð “


2014 îíä áèä ñóìàíäàà ñî¸ìáî á¿òýýí óðãèéíõàà áàÿðûã õèéæ 3 íàñíû ìîðü óðàëäóóëàí áºõ áàðèëäóóëàí íýãýí ºäðèéã ñàéõàí ºíãºð¿¿ëñýí áèëýý.Àíõíû óðãèéí áàÿð ó÷ðààñ àëäàà îíîî îëîí áàéñíû ¿ã¿éñãýõ àðãàã¿é ÷ äàðàà äàðàà÷èéí óðãèéí áàÿðàà õèéõýä òóñ äºõºì áîëñîí áîëîâ óó Ìàãàäã¿é äàðààãèéí óðãèéí áàÿðàà õ¿íèé àìüäðàëûí íýãýí ¿å áîëîõ 10-12 æèëèéí äàâòàìæòàéãààð õèéæ áîëîõ þì .Ãàãöõ¿¿ ýíý àæèëä Áàãàáàíäè óðãèéíõàí òà áèäíèé õè÷ýýë ç¿òãýëèéí ¿ð ä¿í ìýäýõ áèëýý. Àæèë òºðºë áîëîí òîäîðõîé øàëòãààíààð 2014 îíû óðãèéí áàÿðò èðýýã¿é õ¿ì¿¿ñ ýíý òàë äýýð èäýâõè ñàíàà÷ëàãàòàé àæèëëàíà õýìýýí íàéäàæ áàéíà
¯ðãýëæ õ¿íä òóñ áîëæ ãýãýýí ìºðòýé öàãààí ñýòãýëòýé ñàéõàí àìüäàð÷ èðñýí ºâºã äýýäñèéíõýý ¿ðãýëæëýë áîëñîí Áàãàáàíäè óðãèéíõàí òà á¿õíèéã íýãýí ñýòãýëýýð ýíý ¿éë õýðãèéã äýìæèíý õýìýýí èòãýíýì
Òà á¿õýí ÷ ººðñäèéí íèéòëýë áîëîí äóðñàìæàà ýíýõ¿¿ õóóäñàíä íèéòëýýðý
          

Дэвэн íèñэх øóâóóä íü эргэж буухын хүслэнтэй

Дýнж дүүрсэн  ус нь үүрдийн мөнгөн долгиотой

Орон зайнаас хальж орчлонг нөмрөхөөр зүтгэхдээ

Он цагийг хэдийн элээж ирээдүйг зорьсон


Мөнхийн давалгаа нь тэнгэрийн энтэй

 Мөнгөн долгиот баяннуур аа

Энхийн цагийн төрх  нь

 Ганган байгалийн өнгөтэй баяннуураа


Долгиот намуухан Баяннууранд минь шувууд нь жаргалтай

Домгийн азарга шилгээсэн газар нь унага төрж тэнцсэн

Амны цангаа тайлах их увьдас нь

Амьдралыг  үл зогсоох мөнхийн рашаан амттай


Сурагт маргазаас гүйж ирсэн адуун сүрэг нь

Шувууды нь цочоолгүй шумбаж ундаалдаг

Шаргал манханы шанханд хүрсэн давалгаа нь

Сант хайрханы дүр туссан мөнгөн долгиотой

Н.Тайванжаргал


Мод




Ургаж байгаа байгаа мод

Өсөж буй хүүхэд шиг эмзэгхэн

Уулын бэлээс дээшилж байгаа нь

Аавынхаа энгэрлүү зүтгэж буй хүүхэд шиг


Унаж буй мод

Өтөл настай өвгөн мэт

Уулын оройгоос доошилж байгаа нь

Удахгүй бурхан болох өтөл настан мэт


Ургаагаараа байгаа мод

Цэл залуу хүн мэт цэх шулуун

Уулын хярд дэрвэж байгаа нь

Уул хангайн эзэн мэт
Н.Тайванжаргал
2015 он 12.11


Ижийдээ бичсэн захидал






Сайн байна уу ээжээ

Сайн сууж байна уу

Таны минь бие тэнхээ сайн

Тарган тавтай хаваржиж байна уу

Хүү тань сайн байна

Хүний газар сайн  явнаа

Хүүдээ санаа зовох хэрэггүй ээ

Манай нутгаар ямархуу хавар болж байна

 Магадгүй одоо мал төллөх гээд

Хаваржаалуугаа яарсан нүүдэл

Хаа сайгүй хөвөрч байна уу

Айл айлын өвөлжөө бараантан үлдэж

Ачаатай тэмээн дээр хүүхэд шулагнаад

Их нүүдэл ид эхэлж байгаа байх даа

Ижий минь та ачаагаа хөтлөөд

Аав ,ах нар минь малаа туугаад

Адуу түрүүлж гүйгээд зам гаргаад л

Цагаан цасан дээр мөр зурайж

Цагийн хатууг давсан

 Мал сүрэг хаваржаалуугаа  яараад л

Майхан уулсын магнай борлогтоод

Мандсан нарны илч нь бүлээхэн

Манай нутгийн хавар ч сайхан даа

Зам тосон  идээ цай дөхүүлж өгөхөөр

Зан сайтай нутгийн олон ирж

Онд мэнд сайн орсоноо ярьж

Одоохон мал төллөө хэмээн

Ачлага уналгаа ойртуулаад уячихсан

Ачаалаад хөдөллөө хэмээн хуучилж байна уу


Хаваржаа Догины минь уулс

Хаа холоос дүнхийж

Үзүүр бөөр хоёрынхоо

Өтөг бууцныхаа цасыг гөвчихсөн

Өвс ургамлаа цасан доороосоо гаргачихсан

Нүүгээд очиход минь

Нүүр дүүрэн угтаж авдагсан

Эхний тэмээний ачаа буулгах зуур л

Ижий минь та

Аргалын гал дээр хэдийн  цай буцалгаж

Авдраасаа  цагаан тос гарган хагалж

Боов боорцог цагаан идээгээр

Босон суун та минь дайлж байна уу

Ойр тойрны нутгийн олон минь

Гэрий минь барилцаж

Ойрд сонссон сониноо хуучилж байна уу



Одоохон мал төллөө ижий  минь та

Хаврын хахирган цагт биеэ бодоорой

Хавсарга шуурганд дулаан хувцастай яваарай

Үнэн нүүр царайгүй хаврын тэнгэр

Өвлөөс ч хэцүү гэдгийг та минь мэдэж байгаа ч

Уранхай цоорхойг оёж хатгах

Ууж идэх хоол унд бэлтгэх гээд

Ижий таны минь ажил ямар барагдах биш

Эхлэл төгсгөлгүй хөдөөгийн ажил ямар дуусах биш

Ногоо ургаж хүн малын зоо тэнийтэл

Цаг хугацаа болоогүй байна

Ноднин төлөө сайн авсан гэл үү манайх

Энэ жил мал сүрэг тарган орсон биздээ

Эрх биш жилбэ сайтай байх байлгүй

Уургандаа цадсан хурга сүүллээд л

Унтаж хоцрохоосоо салах цаг болоогүй байгаа  даа



Чулуу болгоныг нь таньдаг шахуу болсон

Догины минь хаваржаа

Чухам төлд ээлтэй сайхан уул хангай даа

Намайг бага байхад манайх

 Нэгдлийн малтай олон жил хаваржсан даа

Насаараа л шахуу энэ ууланд хаврыг үдсэн дээ

Ижий таныхаа хормойноос зүүгдээд

Ишиг хургатай ижилсэж өссөн дөө

Дөрөлжийн улаанлуу сувай мал минь бэлчээд

Дөнгөж төллөсөн хонь, ямаанууд өтгийн хөлд харагдаад

Хашаан дотор ишиг хурга тоглоод

Хаврын шар нар өдөржин хоймор голлоод л

Одоо ингээд бодоход

Он цаг хэдийн улирч

Олон жил болсон ч

Энэ л сайхан дурсамж

Эргэн эргэн надад бодогдох юм

Зам дагаад хурга тоглоод л

Зарим нэг нь унтаж үлдээд

Хургандаа хонь гүйж ирээд

Хурганы уутаараа дүүрэн төлтэй

Хонины ээлжтэй хүн уяан дээр буугаад

Ийм л сайхан үед

Ижийтэйгээ хамт байхсан

Аргал түлшийг нь дөхүүлж өгөн

Ажилд нь дэм болохсон

Цаг наргүй шар наран доорхи

хаврын их ажил дунд

Цайгаа ч уулгүй малын төлөө зүтгэсэн

Ижий минь та

Оройн бүрийгээр л

Орон гэртээ орж ирж байна уу

Аргалаа түүх зуураа  хонио эргүүлж

Аавыг малнаасаа гэртээ ирэхээс өмнө

Халуун хоол цайг нь бэлдэх гээд

Хашаа хороо гэр орноо цэвэрлэх гээд л

Өдөржин ижий минь та

Өчнөөн ажлаа амжуулж байна уу

Удахгүй хүү нь яваад очно

Уулзахын баяр дөхсөөр

Биеэ бодоорой ижий минь

Биднийгээ бодож

Бие сэтгэлээ бүү  чилээгээрэй
Н.Тайванжаргал

2016 он 02.02





Ээждээ л залбир



Шүтмээр их буянт хүн ээждээ л залбир
Шүлэглэмээр агуу хүн ээжийгээ л хайрла
Сүсэглэмээр бурхан хүн ээжийгээ л шүт

Бурханд биш ээждээ л залбир
Бусдыг биш ээжийгээ л шүт
Буянт эх хүн ээжийгээ л хайрла

Холын бурхадаас илүү ээждээ л залбир
Хорвоод хүн болгосон ээжийгээ л шүт
Хожим харамсахгүйгээр ээжийгээ л хайрла

Бүхний дээд хүн ээждээ л залбир
Бөхөж болохгүй зул ээжийгээ л шүт
Бүгдээс илүү зөвхөн ээжийгээ хайрла

Нартай өдөр өдрийн тоогоор ээждээ л залбир
Нас насны их буяныг нь шүт
Нартад төрүүлсэн ээжийгээ л хайрла

Оддыг биш зөвхөн ээжийгээ л шүт
Ондоог биш зөвхөн ээждээ л залбир
Орчлонгийн агуу хүн ээжийгээ л хайрла

Амь амьдад нь ээждээ л залбир
Алс явахаас өмнө амжиж ээжийгээ шүт
Ачит эх хүн ээжийгээ л хайрла

Тээж төрүүлсэн их хувь заяанд нь залбир
Тэтгэж амилуулсан цагаан сүүг нь шүт
Тэнгэрлэг эх хүн ээжийгээ л хайрла

Ээжийгээ хайрлаж байж л бусдыг хайрла
Ээжийгээ шүтэж байж л ихэс мэргэдийг шүт
Ээждээ залбирч байж л бурханд залбир

Н.Тайванжаргал 



“Эх”

                                                                                                  
                                                                                                 





Эх хүн гэж
Миний ээжийг хэлдэг
Ээжээ гэж дуудах
Энхрий үр нь би байдаг


Эх хүн бурхан биш ч
Элбэрэл хайр нь ид шид байдаг
Эмч домч биш ч
Эдгээх анагаах нь дом байдаг


Эх хүний

Сүү сэтгэл хоёр нь цагаан байдаг
Сүсэг бишрэл нь гэгээн байдаг
Сүүдэр газар ч нартай байдаг
Сөгдөж суугаад залбирмаар байдаг



Дуун аялгуу нь бүүвэй байдаг
Дундаа тасардаггүй аялгуу байдаг
Дуулж суугаа нь элбэрэл байдаг
Дууны дахилт нь сүү байдаг


Эх хүний

Өнө мөнх хайр нь гэгээн байдаг
Өгөөмөр сэтгэл нь цагаан байдаг
Өглөө нар шиг ялгуун байдаг
Үргэлж санахад сайхан байдаг



Төрүүлж өсгөсөн заяа нь эгэлгүй байдаг
Түшиж өндийхөд эх хүний хайр дэм байдаг
Түгдчиж алхахад урмын үг нь тэнцвэр болдог
Түгшиж айхад нөмөр нь ивээл байдаг


Эх хүний
Унаж бүдрэхэд сэтгэл нь газар зөөллөдөг
Уйлсаар очиход нулмис сэврээх шидтэй байдаг
Урмын үг нь бурам шиг байдаг
Ухаан тэгширүүлсэн үг нь сургаал байдаг



Ухаан сүү хоёр нь ундарч байдаг
Урсгал их мөрөн шиг дэвэрч байдаг
Урам шагнал хоёр нь дүүрэн байдаг
Уяхан сэтгэл нь хайр байдаг


Эх хүний

Хайр ухаан хоёр нь хамт байдаг
Халамж энэрэл хоёр нь нар байдаг
Халуун сэтгэл нь хайр байдаг
Хамтдаа байхад бурхан шиг байдаг



Хариу нэхээгүй сэтгэл нь сүү байдаг
Халамж хайр нь амь байдаг
Харж суухад бурхан байдаг
Хайрлаж санахад шүтмээр байдаг


Эх хүний
Үгийн үзүүрт нь сургаал байдаг
Өгүүлбэрийн төгсгөл нь ухаан байдаг
Үнсэлт бүхэн нь бурам байдаг
Үнэний төлөөх сэтгэл байдаг


Эх хүний

Тэнгэр их заяа нь эгэлгүй байдаг
Тэвчээр хатуужил нь гайхмаар байдаг
Тэнцүү биш эр эмийн тавиланд
Тээж төрүүлэх их хувьтай байдаг


Буртаггүй сэтгэл нь
Булайг нимгэлсэн сүү байдаг
Бусдын төлөө шаналах нь
Буяны мөр байдаг


Эх хүн гэж

Элбэрэл буяны даллага байдаг
Эцэг хүний хайр нь байдаг
Эндэх алдах нь үгүй байдаг
Ирээдүй цагийн эхлэл байдаг


Бараан нөмөрлөсөн ч гэгээн дүртэй байдаг
Бачимдаж орилсон ч тайвшруулах үгтэй байдаг
Баяр хөөрийн дээд нь байдаг
Байнгà бодогдох бурхан минь байдаг


Эх хүн гэж

Алдаа оноог ялгагч нь байдаг
Арга ухааны дээд нь байдаг
Аз жаргалын замыг заагч нь байдаг
Алив бүхний эхлэл нь байдаг
Энэ амьдралын эхлэл байдаг
Энэрэл хайрын ундарга байдаг
Эхлэл төгсгөлгүй үргэлжлэл байдаг
Эрхэм чанарын эх булаг нь байдаг


Эх хүн гэж

Үүрд ханийн түшиг байдаг
Үргэлж гэгээн саруул байдаг
Үдийн нарны илч шиг өгөөмөр байдаг
Үнэнч хайр нь дулаан байдаг


Үхэл амьдралын зааг дээр
Үргэлж аврагч байдаг
Үрдээ биеэ хуваасан ачий нь
Үнэлж цэгнэх аргагүй байдаг


Эх хүн гэж
Гаслан хяслант хорвоог гэтэлгэгч байдаг
Гайхамшигт ачлал нь элбэрэл байдаг
Гамшиг аюулыг туулах арга ухаан байдаг
Гал халуун сэтгэлийн булаг байдаг


Элэгдэж эмтэрсэн ч
Эцсийн ганц амьсгал нь үрдээ л байдаг
Ээдрээт амьдралын эсрэг
Ирлэж хурцалсан сэтгэл байдаг


Эх хүн гэж

Хол ойрын газрыг сэтгэлдээ багтаасан
Хорвоогийн амьдралын эхлэл байдаг
Хосоор амьдрах тавилангийн
Хоёр амины нэг нь байдаг


Бурхан биш ч 
Бүхний эхлэл амьдрал байдаг
Буян хийсэн тус нь
Бузрыг арилгасан ухаан байдаг


Эх хүн гэж

Газар дээрхи
Ганц гэрэл гэгээ нь байдаг
Гарцаагүй үнэнийг олж хэлдэг
Гайхамшигт үгний эзэн нь байдаг



Энэрэнгүй сэтгэлийн дээд байдаг 
Эгэлгүй нэгэн хосгүй заяа байдаг
Эхлэлээсээ аваад төгсгөл хүртэл
Эх авсан ундрага шиг байдаг


Эх хүн гэж
Энэ биеийн үндэс байдаг
Ирж буцах хорвоогийн
Ирээдүй цагийн гүүр нь байдаг


Н.Тайванжаргал




Намрын бороо

Буйдхан алсын ганц гэрийн гадаа намар хэдийн ирж.Аргалын хөх утаа яндангаар нь багтаж ядан чихцэлдэн хөх тэнгэрт шунан шингэх нь хаа холоос ...